İnsanın yaşı kaç olursa olsun, herkesin kesinlikle küçük ya da büyük hedefleri vardır. Bu hedeflere ulaşmak bazen kolay bazen ise zorlu bir yola çıkılarak gerçekleşebilir. Unutmayın ki hayattaki başarının sırrı kendinizi ne kadar geliştirdiğinizle olduğu kadar kendinizi ne kadar iyi tanıdığınızla da ilgilidir. İşte kendimi nasıl geliştirebilirim diyen insanlar için, uygulanması gereken 42 yolu sizler için derledim.
Kendimizle ilgili her zaman geliştirebileceğimiz bir şeyler vardır. İnsan potansiyeli sınırsızdır, bu nedenle kişisel gelişim döngüsü sürekli devam eder, etmek zorundadır. Kimse mükemmel değildir fakat kendi eksiklerini bilen ve kendimi nasıl geliştirebilirim diyen insanların her zaman bir şansı olmaya devam edecektir.
KENDİMİ NASIL GELİŞTİREBİLİRİM?
Yazımın devamında sizlerle paylaştığım konuların kaç tanesini hayat koşuşturması içinde yapabilirsiniz? Öncelikle kendinizin eksiklerini gözden geçirin ve kendimi nasıl geliştirebilirim sorusunu bulduktan sonra harekete geçin. İşte çok detaya girmeden kendinizi geliştirmeniz için önerdiğim 42 konu başlığı.
1. Her Gün Okuyun
İlgili alanınıza giren ve okumaktan keyif alacağınız her konuda bilgi sahibi olmalısınız. Yani söylemek istediğim yalnızca kitap okuyun demiyorum. Artık internet elinizin altında, kendimi nasıl geliştirebilirim diye sorduğunuz da bile bir sürü kaynaktan bilgi alabilir durumdayız.
Tavsiye ettiğim kişisel gelişim kitapları:
Kitap olarak tavsiye edebileceğim yayınlar arasında Etkili İnsanların 7 Alışkanlığı ve 8. Alışkanlık bulunuyor. Bu yayınlar okuması zevkli kişisel gelişim ile ilgili kitaplar.
2. Yeni Bir Dil Öğrenin
Mutlaka en az 1 tane yabancı dil bilmenizde fayda var. Özellikle ingilizce, günümüzde en önemli dil. Çünkü merak ettiğiniz bir konuda Google’da birçok önemli kaynağı İngilizce okumanız gerekecektir. Bilmediğiniz ve öğrenmek istediğiniz tüm konuları elbette gavur abilerimiz yazıp çiziyor. Ana diliniz gibi konuşmasanız bile okuma seviyesinde bilgi sahibi olmanızı tavsiye ederim.
3. Yeni Bir Hobi Edinin
Kendimi nasıl geliştirebilirim diye soran insanların bilmesi gereken ilk şey: Başarılı ve mutlu insanların en az bir tane hobisinin bulunduğudur. Hobiniz aynı zamanda eğlence amaçlı bir hobi olabilir. Örneğin, çanak çömlek, İtalyan yemekleri, dans, şarap tadımı, web tasarımı ya da blog yazarlığı vb. deneyebilirsiniz.
Yeni bir şey öğrenmek, kendinizi fiziksel, zihinsel veya duygusal olarak farklı yönlerde geliştirmenizi sağlayacaktır.
4. Kurslara ve Seminerlere Katılın
Kurslar, kişisel gelişim için yeni bilgi ve beceriler edinmenin harika bir yoludur. Uzun süreli bir kurs olmak zorunda değil seminerler, çalıştaylar ve çevrimiçi kurslar da bu amaca hizmet eder.
Kendimi nasıl geliştirebilirim diyen herkes için bir çok online eğitim mevcut, mesela bazılarına buradan ulaşabilirsiniz.
5. İlham Veren Bir Oda Yaratın
Güzel bir ortamda çalışmak, motivasyonunuzu artıracaktır. Ortamınız sizin için ruh halini ve enerjinizi belirler. İlham verici bir ortamda yaşıyorsanız, her gün motivasyonunuz yüksek kalacaktır. Evinizde dağınık veya soğuk görünen bir oda varsa, yeni bir kat boya koyarak, duvarlar için birkaç güzel tablo satın alarak veya rahat mobilyalar satın alarak odanızı kendiniz için mükemmel bir hale getirebilirsiniz.
6. Korkularınızı Yenin
Belirsizlik korkusu, topluluk önünde konuşma korkusu veya risk korkusu olsun, tüm korkularınız sizin memnun olmadığınız durumda tutar ve hayatınızı iyileştirmenizi engeller.
Korkularınızın, dikkat gerektiren alanları işaret eden bir pusula görevi görerek kendinizi geliştirmeniz gereken alanları yansıttığını kabul edin.
7. Becerilerinizi Seviyelendirin
Daha önce video oyunları oynadıysanız, seviye atlama, daha iyi ve daha güçlü olabilmeniz için deneyim kazanma kavramını aslında zihninizde anlamışsınız demektir. Yani oyuna başladığınız birinci seviyede, oyun sizin becerilerinizi geliştirerek daha zor seviyelere geçer. İlerleyen seviyelerde bilgi ve becerileriniz katlanarak artar ve usta bir oyuncu olursunuz.
Bir blogcu olarak, yazma becerilerimi sürekli olarak geliştiriyorum. Bir konuşmacı olarak, sürekli olarak halkla etkileşim becerilerimi geliştiriyorum. Peki sen hangi becerilerini geliştirmelisin?
8. Erken Uyan
Erken kalkmak, üretkenliğinizi ve yaşam kalitenizi artırmak için birçok kişi tarafından tavsiye edilmektedir. Uykunuzu alabileceğiniz yeterli saati belirledikten sonra, akşam belli bir saatte uyumalı ve sabahları her zaman erken kalkmanız gereklidir.
Erken kalktığınızda, herkes uyanmadan önce kendinizi geliştirmeye adamak için zamanınız olacak. Gününüze ekstra zaman katacak, sabah sükuneti içinize çekilecek ve beyninizin aktif moduna geçmesine yardımcı olacak sabahın erken saatlerinde güneş ışığını ilk siz görecek ve hedeflerinizi düşüneceksiniz.
9. Haftalık Egzersiz Rutininiz Olsun
Daha iyisi, fiziksel aktivite yoluyla daha iyi durumda olmakla başlar. Kişisel olarak haftada en az 3 kez, her seferinde en az 30 dakika hızlı tempoda yürümeye özen gösteriyorum.
Can sıkıntısı ve kas gerginliğini önlemek için her gün farklı egzersizler yapmanızda fayda var. Kapalı alanlarda fazla kalmak üretkenliğinizi ve motivasyonunuzu düşürecektir. Hiçbir şey yapmasanız bile bir kafeye gidin yarım saat gerçek dünyayı izleyin. Bu konuda size plank hareketini tavsiye ederim.
10. Hayata Başlayın El Kitabı
Bir yaşam el kitabı, amacınız, değerleriniz ve hedefleriniz gibi hayatınızı nasıl dolu dolu yaşayabileceğinize dair temel bilgileri içeren bir kitaptır. Bu kitap aslında sizin zihninizdedir!
Kendimi nasıl geliştirebilirim sorusuyla başlayıp, amaçlarınız, hedefleriniz, ne olmak istediğiniz ve nasıl başarabileceğinizle ilgili zihninizde tasarlayacağınız bir kitaptır.
11. Gelecekteki Benliğinize Bir Mektup Yazın
Bundan 5 yıl sonra kendinizi nerede görüyorsunuz? Kendinizi geliştirmeyi öğrendikten sonra nasıl bir insan olacaksınız?
Gelecekteki kendinize bir mektup yazın ve mühürleyin. Takviminizde bundan 1-5 yıl sonra açmak için bir tarih belirleyin. Ardından, o mektubu açmak istediğiniz kişi olmak için çalışmaya başlayın. Bakın bu çok önemli, ne ile motive olacaksanız o hep gözünüzün önüne gelmeli!
İlgili Yazı: Nasıl mutlu olunur? Kendimi Nasıl Mutlu Ederim?
12. Konfor Alanınızdan Çıkın
Gerçek kişisel gelişim, sıkı çalışma ve ter ile gelir, yani no pain no gain. Stres de kişisel gelişimi hızlandıran faktörlerdendir. İnsan kendini rahat hissederse, gelişim için de mücadele etmez. Bu sebeple hedeflerinize kendi başınıza ulaşıp ulaşamayacağınız, yani kendinizi ispat etmeniz önemlidir.
Konfor alanı çizgilerinizin nerede olduğunu ve onlardan yavaş yavaş nasıl çıkmaya başlayabileceğinizi belirleyin. Daha önce hiç gitmediğiniz bir patikada yürüyüşe çıkın, hiç denemediğiniz bir yemek yapın ya da bir dahaki sefere bir arkadaşınız sizden dışarı çıkmanızı istediğinde normalde hayır diyorsanız bu sefer evet deyin.
13. Birini Gözünüze Kestirin
Rekabet, büyümenin ve kendini geliştirmeye yardımcı olmanın en iyi yollarından biridir. Bir hedef (kilo verme, egzersiz, finansal zorluk vb.) belirleyin ve hedefe ilk kimin ulaştığını görmek için belirlediğiniz arkadaşınızla yarışın. Elbette tanıdığınız biri olmak zorunda değil. Tanımadğınız biri ise, o hedefinizi sürekli görünür hale getirin. Mesela bilgisayarınızda veya cep telefonunuzda wallpaper olarak ayarlayabilirsiniz.
14. Kör Noktalarınızı Belirleyin
Bilimsel olarak kör noktalar, gözlerimizin göremediği alanları ifade eder. Kişisel gelişim açısından kör noktalar, kendimizle ilgili farkında olmadığımız şeylerdir. Kör noktalarımızı keşfetmek, iyileştirme alanlarımızı keşfetmemize yardımcı olur.
Kör noktalarımı keşfetmek için kullandığım egzersizlerden biri, bir gün içinde beni tetikleyen tüm şeyleri/olayları/insanları belirlemektir – tetikleme, beni rahatsız, hüsrana uğramış veya kızgın hissettiren anlamına gelir. Bunlar benim kör noktalarımı temsil ediyor.
Bu tetikleyicileri öğrendikten sonra, onları iyileştirmenin veya üstesinden gelmenin yollarını belirleyebilirsiniz.
15. Geri Bildirim İsteyin
Ne kadar geliştirmeye çalışırsak çalışalım, her zaman kör noktalarımız olacak. Geri bildirim istemek, kendinizi nasıl geliştireceğinizi öğrenirken size ek bir bakış açısı sağlar.
Çevrenizdeki kişiler arkadaşlar, aile, meslektaşlar, bir patron ve hatta tanıdıklardır, çünkü önceden belirlenmiş bir önyargıları olmayacaktır ve geri bildirimlerini objektif olarak verebilirler.
16. Yapılacaklar Listelerine Odaklanın
Güne tamamlamak istediğiniz görevlerin bir listesiyle başlamak, odaklanmanıza yardımcı olacaktır. Buna karşılık, bunu yapmadığınız günler kaotik veya verimsiz olabilir. Her bir öğenin üstesinden gelmek için bir plan oluşturmadığınız için belirli görevleri unutabilir veya zamanınızı boş yere harcayabilirsiniz.
17. Büyük, Riskli, Cesur Hedefler Belirleyin (BRC)
BRC’leri ayarlamanın büyük bir hayranıyım. BRC’ler, büyük ve cüretkar oldukları için sizi normal kapasitenizin ötesine taşır – onları normal olarak denemeyi düşünmezsiniz.
Tamamladığınızda kendinizi iyi hissetmenizi sağlayacak, peki sizin ulaşılmasını zor olduğunu düşündüğünüz büyük hedefleriniz nedir? İşte bunu düşünmeli ve hayal etmelisiniz.
18. Kusurlarınızı Kabul Edin
Kendimi nasıl geliştirebilirim diyen herkesin kusurları vardır ama en önemlisi onları anlamak, kabul etmek ve kişisel gelişim uygulamalarıyla ele almaktır.
Sizce kusurlarınız neler? Şu anda üzerinde çalışabileceğiniz kusurlar nelerdir? Onları nasıl hitap adlandırmak isterseniz isteyin ama belirleyin.
Bunu bir öz-sevgi duygusuyla yapmayı unutmayın. Kusurlarınıza özeleştirel veya kötü ruhlu bir ışıkla bakmayın. Bu, kendinizde yanlış olan şeyleri bulmakla değil, geliştirebileceğinizi düşündüğünüz alanları bulmakla ilgilidir.
19. Harekete Geçin
Öğrenmenin ve gelişmenin en iyi yolu harekete geçmektir. Yapmayı düşündüğün şey nedir? Nasıl hemen harekete geçebilirsiniz? Yani en kötü plan, plansızlıktan iyidir derler ama bu cümleye bir de harekete geçmeyi ekleyebiliriz. Plan yapıp, uygulamaya en kısa sürede geçmezseniz kişisel gelişim bir anlamı kalmayacaktır. Unutmayın bu süreç alışkanlıklarınızı değiştirme yoludur.
20. Size İlham Veren İnsanlardan Öğrenin
Hayran olduğunuz insanları, size ilham veren insanları düşünün. Bu insanlar, kendinizi nasıl geliştireceğinizi gösterir, kendiniz için sahip olmak istediğiniz belirli nitelikleri yansıtır.
Kendinizde olmasını istediğiniz özellikler nelerdir? Bu nitelikleri nasıl elde edebilirsiniz?
21. Kötü Bir Alışkanlığı Bırakın
Ortadan kaldırmak için çalışabileceğiniz kötü alışkanlıklar var mı? Bu, aşırı uyumayı, sigara içmeyi, alkolü bırakmayı veya ertelemeyi içerebilir.
Başarılı insanlar zihinleri dinç ve sürekli çalıştırmaya odaklanırlar. Zaten başarılarının altında yatan sebeplerden en önemlisi proaktif olmaları ve hedeflerine odaklanmalarıdır
22. Yeni Bir Alışkanlık Geliştirin
Geliştirmek için bazı iyi alışkanlıklar arasında kitap okumak, erken kalkmak, egzersiz yapmak, her gün yeni bir kişisel gelişim makalesi okumak ve meditasyon yapmak yer alabilir.
Daha fazla kişisel gelişim için geliştirebileceğiniz başka yeni alışkanlıklar var mı? Örneğin neyi az yapıyorsunuz ama aslında her gün yapmanız gerekiyor, biraz düşünün!
23. Negatif İnsanlardan Uzak Durun
Jim Rohn’un dediği gibi,
“En çok vakit geçirdiğin 5 kişinin ortalamasısın.”
Jim Rohn
Nereye gidersek gidelim, olumsuz insanlar mutlaka vardır. Sizi aşağı çektiklerini düşünüyorsanız, zamanınızın çoğunu onların yanında harcamayın.
24. Zor İnsanlarla Başa Çıkmayı Öğrenin
İş yerinizde veya bu kişinin yakın çevrenizin bir parçası olduğu durumlarda, kaçınamayacağınız zor insanların olduğu zamanlar vardır.
Kendinizi nasıl geliştireceğinizi öğrenirken onlarla nasıl başa çıkacağınızı öğrenin. Bu insan yönetimi becerileri, gelecekte insanlarla çalışma konusunda uzun bir yol kat etmenizi sağlayacaktır.
25. Arkadaşlarından Öğren
Herkesin içinde inanılmaz nitelikler vardır. Onlara nasıl dokunmak istediğimiz bize kalmış.
Sizi çevreleyen tüm arkadaşlarla birlikte, onlardan öğrenebileceğiniz şeyler olacak.
Şu anda iyi bir arkadaş edinmeyi düşünmelisin. Sahip oldukları ve benimsemek istediğiniz tek bir kaliteyi düşünün. Onlardan nasıl öğrenebilir ve bu beceriyi kendiniz için avantaja çevirebilirsiniz biraz düşünmelisiniz.
26. Günlük Tutun
Günlük tutmak, daha fazla öz farkındalık kazanmanın harika bir yoludur. Yazarken düşünce sürecinizi netleştirin ve yazdıklarınızı dışarıdan birinin bakış açısından okuyun. Bu, daha fazla kişisel içgörü kazanmanıza yardımcı olacaktır. Elbette eski günlük tutma şeklinden sıyrılabilirsiniz. Mesela mail hesabınızda kendinize mail göndererek de günlük tutabilirsiniz.
27. Kişisel Gelişim Hakkında Bir Blog Yazmaya Başlayın
Başkalarının kendimi nasıl geliştirebilirim sorusuna yardımcı olmak için bir blog oluşturabilir ve deneyimlerinizi burada kişisel gelişim ile ilgilenenlerle paylaşabilirsin. Elbette bunu gerçekleştirebilmek için önce kendinizde bir değişim başlatmış ve bir noktaya gelmiş olmanız gereklidir.
28. Bir Mentor veya Koç Bulun
Kendimi nasıl geliştirebilirim diye soranların, hedeflerine ulaşmasına yardımcı olabilecek birine sahip olmaları daha hızlı yol almalarını sağlayacaktır.
Kişisel gelişim konusunda tecrübeye sahip bir mentor, sizde farkındalık yaratacak ve olaylara bakış açınızı daha hızlı değiştirebilecektir.
29. Mesajlaşma Uygulamalarına Harcadığınız Zamanı Azaltın
Mesajlaşma uygulamalarının varsayılan olarak açık olması çok fazla zaman kaybına neden olur. Bu süre, diğer kişisel gelişim faaliyetlerine çok daha iyi harcanabilir.
Sohbete girmediğim günlerde, çok daha fazla faydalı işlere zaman ayırabiliyorum. Sosyal medyayı az kullanırım ya da sadece hedeflerime uygun şekilde takip ederim.
30. Satranç Öğrenin
Satranç, strateji öğrenmek ve beyin gücünüzü geliştirmek için harika bir oyundur. Sadece eğlenmekle kalmaz, aynı zamanda analitik becerilerinizi de geliştirirsiniz. Cep telefonunuza indirebileceğiniz bir çok ücretsiz satranç uygulaması bulabilirsiniz.
31. TV İzlemeyi Bırakın
TV’deki birçok program ve reklam, sizi güçlendirmek veya eğitmek yerine dikkatinizi dağıtmak içindir. Bu zamanı yakın arkadaşlarla, zevk aldığınız bir hobiyi yaparak veya egzersiz yaparak başka yerlerde değerlendirmek daha iyidir.
32. 30 Günlük Bir Mücadeleye Başlayın
Bir hedef belirleyin ve bunu başarmak için kendinize 30 gün verin. Amacınız yeni bir alışkanlığa bağlı kalmak veya yeni bir hobi geliştirmek olabilir.
30 gün strateji belirlemek, planlamak, harekete geçmek, gözden geçirmek ve hedefi tutturmak için yeterli bir zaman.
33. Meditasyon yapın
Meditasyon, genel zihinsel sağlığınızı iyileştirirken sizi sakinleştirmeye ve daha bilinçli olmanıza yardımcı olur. Meditasyon ayrıca daha iyi uyumanıza, daha üretken olmanıza ve çevrenizdekilere karşı daha nazik olmanıza yardımcı olabilir.
Google’da meditasyon nasıl yapılır diye arama yaptığınızda bunu sizinle paylaşan bir uzmana ulaşabilirsiniz.
34. Topluluk Önünde Konuşmayı Öğrenin
İlginç bir şekilde, topluluk önünde konuşma, dünyanın 1 numaralı korkusudur ve 2 numaralı ölümdür. 😉
Topluluk önünde konuşma, daha iyi iletişim kurmayı, kendinizi tanıtmayı ve insanlarla etkileşim kurmayı öğrenmenize yardımcı olabilir. Bu beceriler, toplantılarda ve sunumlarda daha iyisini yapacağınız için hem kişisel hem de profesyonel olarak faydalıdır.
35. Kendinize Bir Ağ Kurun
Bu insanlar, doğru tutuma, beceri setine ve bilgi birikimine sahip oldukları için sonuçlarına ulaştılar. Orada bulunan ve kendinizi nasıl geliştireceğinizi öğrenirken bunu yapan insanlardan öğrenmekten daha iyi ne olabilir?
Kendiniz için aynı sonuçları nasıl geliştirebileceğiniz ve elde edebileceğiniz konusunda onlardan yeni bilgiler edinin. Bunu nasıl yapabilirsiniz elbette Linkedin ve seminerlere katılarak. Bunlardan bazıları ücretli oluyor fakat bu ücreti vermeye değer.
36. Geçmişi Bırakın
Kendimi nasıl geliştirebilirim diye soranların yaptıkları en büyük hata geçmişteki alışkanlıklarını bırakamamaları oluyor. Geçmişten tutunduğunuz herhangi bir yakınma veya mutsuzluk var mı? Eğer öyleyse, kendini geliştirmenin bir parçası olarak onu bırakmanın zamanı geldi.
Ona tutunmak, ilerlemenizi ve daha iyi bir insan olmanızı engeller. Geçmişten uzaklaş, kendini affet ve yoluna devam et.
37. Bir İş Girişimi Başlatın
İlgi duyduğun bir şey var mı? Neden bunu bir girişime dönüştürüp aynı zamanda öğrenirken para kazanmıyorsunuz?
Yeni bir girişime başlamak, işletme yönetimi becerilerini öğrenmenizi, iş zekasını geliştirmenizi ve rekabet avantajına sahip olmanızı gerektirir.
Bu web sitesini kurup, adım adım planı başlatma ve geliştirme süreci beni öz disiplin, liderlik, organizasyon ve yönetim gibi birçok beceriyle donattı. Sizlere de tavsiye ederim.
38. Çevrenizdekilere Nezaket Gösterin
İnsanlara saygı ve nezaketle yaklaşmıyor musunuz? Nazik olmak şefkat, sabır ve sevgi gibi diğer nitelikleri geliştirmemize yardımcı olur.
Daha sonra bu makaleyi okuduktan sonra gününüze geri döndüğünüzde, çevrenizdeki insanlara daha fazla nezaket göstermeye başlayın ve nasıl tepki verdiklerini görün.
Ayrıca, başkalarına karşı nazik davranırken nasıl hissettiğinize dikkat edin. Kendinizi daha iyimser ve minnettar hissedeceksiniz. Bunu nasıl yapabilirsiniz? Örneğin toplu taşıma kullanıyorsanız, inerken şoföre “iyi günler” diyebilirsiniz.
39. Sizden Hoşlanmayan İnsanlara Ulaşın
Eğer bir şeyi çok savunuyorsan, muhtemelen sana gıcık olan bir çok insanla karşılaşacaksın.
Bizden hoşlanmayan insanları sevmemek kolaydır; onları tekrar sevmek çok daha zordur. Affedebilmek, bırakabilmek ve bu insanlara sevgi gösterebilmek, yüce gönüllülük ve açık bir kalp gerektirir.
Bir çözüm arayın ve geçmiş kırgınlıklara son verin. Karşılık vermeyi reddetseler bile, hepsini aynı şekilde sevin. Onlardan nefret etmek size yük oluşturur.
40. Mola Verin
Çok mu çalıştın? Kişisel gelişim aynı zamanda daha uzun mesafeyi yürümek için ara verme ihtiyacımızın farkına varmakla da ilgilidir. Yakıtı yoksa araba kullanamazsın.
Arıza süresini kendiniz için planlamak önemlidir. Her hafta kendinize biraz zaman ayırın. Rahatlayın, karmaşık duygulardan sıyrılın ve ileride olacaklar için kendinizi şarj edin.
41. Günde 1 Kişisel Gelişim Makalesi Okuyun
Her gün en az bir kişisel gelişim makalesi okumaya özen gösterin ve bence bu harika bir alışkanlık. Size YouTube’daki StoryBox kanalını takip etmenizi önerebilirim.
42. Kişisel Gelişiminize Adanın
Kendinizi geliştirmenin 10 yolu, 25 yolu, 42 yolu ve hatta 1000 yolu olan liste makaleleri yazıyor olabilirim, ancak kişisel gelişiminize adamaya niyetiniz yoksa, ne yazdığımın önemi yok.
Kendinizi nasıl geliştireceğinizi öğrenirken kişisel gelişiminizden siz sorumlusunuz. Kişisel gelişiminize bağlı kalmaya karar verin ve yaşam boyu bir büyüme ve değişim yolculuğunu kucaklayın. Yukarıdaki adımlardan birkaçını seçip üzerinde çalışarak kişisel gelişiminizi başlatın.
Kendimi nasıl geliştirebilirim sorusuyla başlayan bu süreçte sonuçlar hemen gerçekleşmeyecektir, ancak eminim ki, buna devam ettiğiniz sürece kendinizde ve hayatınızda olumlu değişiklikler görmeye başlayacaksınız.
Gelişme için öncelikle istek, sonrasında ise ciddi zaman ayırmak gereklidir.
Takiye.com’u twitter ve google haberler üzerinden abone olarak takip edebilirsiniz.
Hayat kategorisinde en çok okunan makaleler için buraya tıklayınız.
