Epilepsili kişiler genellikle tekrarlayan nöbetler yaşarlar. Bu nöbetler, beyin hücreleri arasındaki mesajlaşma sistemlerini geçici olarak bozan beyindeki elektriksel aktivitenin bozulması nedeniyle oluşur. İşte bu yazımızda sizlerle epilepsi hastalığı nedir, ne demek, belirtileri nelerdir, neden olur, teşhis ve tedavisi var mı, işte merak edilen tüm soruların cevapları yazımızda.
Bu yazıda, epilepsi nedir, semptomları, tedavi seçenekleri ve prognozları dahil olmak üzere birçok epilepsi türünü açıklayacak, konuyla ilgili soruları olanlara en geniş bilgileri sunacaktır.
Epilepsi nedir?
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), epilepsiyi “tekrarlayan nöbetlere neden olan yaygın bir beyin rahatsızlığı” olarak tanımlar.
Epilepsi belirtileri nelerdir?
Epilepsi nedir, ne demek konusunu daha iyi anlamak için belirtileri hakkında da bilgi sahibi olmak gereklidir. Epilepsinin ana semptomu tekrarlayan nöbetlerdir. Bununla birlikte, bir kişi aşağıdaki semptomlardan bir veya daha fazlasını yaşarsa, epilepsiye işaret edebileceğinden tıbbi yardım almalıdır:
- ateşsiz havale
- kısa kesintiler veya karışık hafıza
- bağırsak veya mesane kontrolünü kaybettikleri aralıklı bayılma nöbetleri, sıklıkla aşırı yorgunluk
- talimatlara veya sorulara geçici olarak yanıt verememe
- belirgin bir sebep olmadan kaskatı kesilme
- belirgin bir sebep olmadan ani düşme
- görünür uyaranlar olmadan ani göz kırpma nöbetleri
- açık bir sebep olmadan ani çiğneme nöbetleri
- geçici olarak sersemlemiş görünme ve iletişim kuramama
- istemsiz görünen tekrarlayan hareketler
- belirgin bir sebep olmadan korku
- panik veya öfke
- koku, dokunma ve ses gibi duyulardaki tuhaf değişiklikler
- bebeklerde hızlı sarsıntı hareketleri kümesi olarak görünecek olan kollar, bacaklar veya vücut sarsıntısı
Yukarıda saydığımız epilepsi belirtileri arasından biri veya birkaçı aralıklarla tekrarlıyorsa, hızlı bir şekilde doktorunuza danışmalısınız.
Aşağıdaki koşullar, yukarıdakilere benzer semptomlara neden olabilir, bu nedenle bazı insanlar bunları epilepsi ile karıştırabilir, bu sebeple her ne kadar epilepsi hastalığı nedir öğrenmiş olsanız da doktora danışmak sizi rahatlatacaktır:
- epilepsi benzeri semptomlarla yüksek ateş
- bayılma
- narkolepsi veya gün boyunca tekrarlayan uyku atakları
- katapleksi veya aşırı kas zayıflığı dönemleri
- uyku bozuklukları
- kabuslar
- panik ataklar
- füg durumu, bir kişinin kimliğiyle ilgili ayrıntıları unuttuğu nadir bir psikiyatrik durum
- psikojenik nöbetler veya psikolojik veya psikiyatrik bir nedeni olan nöbetler
Epilepsi tedavisi nasıl olur?
Şu anda çoğu epilepsi türü için tedavi yoktur.
Bir doktor, nöbetleri önlemeye yardımcı olmak için antiepileptik ilaçlar reçete edebilir. Bu ilaçlar işe yaramazsa, diğer bazı potansiyel seçenekler arasında ameliyat, vagus siniri uyarımı veya özel bir diyet yer alır.
Doktorların amacı daha fazla nöbeti önlemektir. Ayrıca kişinin aktif ve üretken bir yaşam sürmesi için yan etkileri önlemeyi amaçlar.
Antiepileptik ilaçlar
Amerikan Epilepsi Derneği’ne göre, antiepileptik ilaçlar vakaların yaklaşık %60-70’inde nöbetlerin kontrolüne yardımcı oluyor gibi görünüyor. Bir kişinin sahip olduğu nöbet türü, doktorun hangi ilacı reçete edeceğini belirleyecektir.
İnsanlar antiepileptik ilaçların çoğunu ağızdan alırlar. Epilepsi tedavisi için yaygın olarak kullanılan ilaçlar şunlardır:
- valproik asit
- karbamazepin
- lamotrijin
- levetirasetam
Bazı ilaçların bir kişide nöbetleri önleyebileceğini, ancak her türde etkili olamayacağı belirtilmektedir. Ayrıca, kişi doğru ilacı bulsa bile ideal dozu bulması biraz zaman alabilir.
Ameliyat
En az iki ilaç nöbetleri kontrol etmede etkisiz kaldıysa, doktor epilepsi ameliyatı önermeyi düşünebilir. 2013 yılında İsveç’te yapılan bir araştırma, epilepsi ameliyatından sonra yetişkinlerin %62’sinin ve epilepsili çocukların %50’sinin yaklaşık 7 yıl boyunca nöbet geçirmediği ortaya çıktı.
ABD Ulusal Nörolojik Bozukluklar ve İnme Enstitüsü’ne göre, bazı cerrahi seçenekler şunları içerir:
Lobektomi: Bu prosedür sırasında, bir cerrah, nöbetlerin başladığı beynin bölümünü çıkaracaktır. Bu en eski epilepsi ameliyatı türüdür.
Çoklu subpial transeksiyon: Bu prosedür sırasında, bir cerrah, nöbetleri beynin bir kısmıyla sınırlamak için birkaç kesim yapacaktır.
Korpus kallosotomi: Bir cerrah, beynin iki yarısı arasındaki sinirsel bağlantıları kesecektir. Bu, nöbetlerin beynin bir tarafından diğerine yayılmasını önler.
Hemisferektomi: Aşırı durumlarda, bir cerrahın beynin serebral korteksinin yarısı olan bir hemisferi kesmesi gerekebilir.
Bazı insanlar için ameliyat olmak, nöbetlerinin sıklığını ve şiddetini azaltabilir. Bununla birlikte, prosedürü takip eden birkaç yıl boyunca nöbet önleyici ilaç almaya devam etmek genellikle önemlidir.
Diğer bir cerrahi seçenek, alt boyundaki vagus sinirini uyarmak için göğse bir cihazın yerleştirilmesidir. Cihaz, nöbetleri azaltmaya yardımcı olmak için beyne önceden programlanmış elektrik stimülasyonu gönderir.
Diyet
Diyet, nöbetleri azaltmada rol oynayabilir. Neurology dergisinde yayınlanan 2014 tarihli bir araştırma, yüksek yağlı, düşük karbonhidratlı diyetlerin epilepsili çocuklara ve yetişkinlere fayda sağlayabileceğini öne sürdü.
İncelemedeki çalışmaların beşi ketojenik diyeti kullanırken, diğer beşi modifiye bir Atkins diyeti kullandı. Bu diyetlerdeki tipik yiyecekler arasında yumurta, pastırma, avokado, peynir, fındık, balık ve bazı meyve ve sebzeler bulunur.
İnceleme, ketojenik diyete bağlı kalan çalışma katılımcılarının %32’sinin ve modifiye Atkins diyetini izleyenlerin %29’unun nöbetlerin düzenliliğinde en az %50’lik bir düşüş yaşadığını buldu. Ancak, birçok katılımcı bu diyetleri sürdürmekte zorluk yaşadı.
Bazı durumlarda özel diyetler faydalı olabilir, ancak bunu doğrulamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç var.
Epilepsi neden olur?
Beyindeki mesajlaşma sistemleri, insan vücudundaki her işlevi kontrol eder. Epilepsi, beyin fonksiyon bozukluğundan kaynaklanabilecek bu sistemdeki bir bozulma nedeniyle gelişir.
Çoğu durumda, sağlık uzmanları kesin nedeni bilemezler. Bazı insanlar, epilepsinin ortaya çıkma olasılığını artıran genetik faktörleri miras alır. Riski artırabilecek diğer faktörler şunlardır:
- bir araç kazası gibi kafa travması
- inme ve tümörler dahil beyin koşulları
- viral ensefalit gibi bulaşıcı hastalıklar
- sistiserkoz
- AIDS
- doğumdan önce meydana gelen doğum öncesi yaralanma veya beyin hasarı
- otizm ve nörofibromatoz dahil gelişimsel koşullar
CDC’ye göre, epilepsinin 2 yaşın altındaki çocuklarda ve 65 yaşın üzerindeki yetişkinlerde gelişmesi daha olasıdır.
Epilepsi yaygın mıdır?
2015 yılında CDC, epilepsinin Amerika Birleşik Devletleri nüfusunun yaklaşık %1.2’sini etkilediğini belirtti. Bu, 3 milyon yetişkin ve 470.000 çocuk olmak üzere yaklaşık 3.4 milyon kişiye tekabül ediyor.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), epilepsinin dünya çapında yaklaşık 50 milyon insanı etkilediğini tahmin ediyor.
Epilepsi nedir, türleri nelerdir?
Doktorlar bazen kişinin nöbetlerinin nedenini belirleyebilir. Nedeni belirleyip belirleyemediklerine bağlı olarak iki ana nöbet türü vardır:
- İdiyopatik veya kriptojenik: Belirgin bir neden yok veya doktor tam olarak belirleyemiyor.
- Semptomatik: Doktor sebebin ne olduğunu bilir.
Ayrıca, nöbetin beynin hangi bölgesinden kaynaklandığına bağlı olarak kısmi, genelleştirilmiş ve ikincil genelleştirilmiş olmak üzere üç nöbet tanımlayıcısı vardır.
Bir kişinin nöbet sırasındaki deneyimi, etkilenen beyin bölgesine ve beyindeki elektriksel aktivitenin bu ilk bölgeden ne kadar geniş ve hızlı yayıldığına bağlı olacaktır.
Aşağıdaki bölümlerde kısmi, genelleştirilmiş ve ikincil genelleştirilmiş nöbetler daha ayrıntılı olarak paylaşacağız.
Kısmi nöbet
Bir kişinin beyninin bir bölümünde epileptik aktivite gerçekleştiğinde kısmi bir nöbet meydana gelir. Kısmi nöbetin iki alt tipi vardır:
- Basit kısmi nöbet: Bu tip nöbet sırasında kişinin bilinci açıktır. Çoğu durumda, nöbet devam ederken bile çevrelerinin de farkındadırlar.
- Kompleks kısmi nöbet: Bu tip sırasında nöbet kişinin bilincini bozar. Genellikle nöbeti hatırlamazlar.
Genelleştirilmiş nöbet
Genelleştirilmiş bir nöbet, epileptik aktivite beynin her iki yarısını da etkilediğinde meydana gelir. Nöbet devam ederken kişi genellikle bilincini kaybeder.
Aşağıdakiler de dahil olmak üzere genelleştirilmiş nöbetin birkaç alt türü vardır:
Tonik-klonik nöbetler: Belki de en iyi bilinen jeneralize nöbet türü olan tonik-klonik nöbetler, bilinç kaybına, vücut sertliğine ve titremeye neden olur.
- Devamsızlık nöbetleri: Daha önce petit mal nöbetleri olarak bilinen bu nöbetler, kişinin boşluğa bakıyormuş gibi göründüğü kısa bilinç kayıplarını içerir. Absans nöbetleri genellikle tedaviye iyi yanıt verir.
- Tonik nöbetler: Tonik nöbetlerde kaslar sertleşir ve kişi düşebilir.
- Atonik nöbetler: Kas tonusunun kaybı, kişinin aniden düşmesine neden olur.
- Klonik nöbetler: Bu alt tip, genellikle yüzde veya bir kol veya bacakta ritmik, sarsıntılı hareketlere neden olur.
- Miyoklonik nöbetler: Bu alt tip, üst gövdenin veya bacakların aniden sarsılmasına veya seğirmesine neden olur.
İkincil jeneralize nöbet
İkincil bir jeneralize nöbet, epileptik aktivite kısmi bir nöbet olarak başladığında ancak beynin her iki yarısına yayıldığında ortaya çıkar. Bu nöbet ilerledikçe, kişi bilincini kaybeder.
Epilepsi nedir, nasıl teşhis edilir?
Bir doktor, epilepsiyi teşhis etmek için bireyin tıbbi geçmişini ve geçmiş nöbetlerin tanımı ve zaman çizelgesi de dahil olmak üzere yaşadıkları semptomları gözden geçirecektir.
Ayrıca epilepsi tipini ve kişinin sahip olduğu nöbet tipini belirlemek için testler isteyebilirler. Bu sonuçlara dayanarak doktor, nöbet önleyici ilaçlar gibi tedavi seçenekleri önerebilecektir.
Epilepsi testi nedir?
Birkaç tür görüntüleme testi, doktorun epilepsiyi teşhis etmesine yardımcı olabilir. Bu testler şunları içerir:
- anormal beyin dalgalarını aramak için bir EEG
- tümörleri veya diğer yapısal düzensizlikleri tespit etmek için BT ve MR taramaları
- belirli alanlarda normal ve anormal beyin fonksiyonlarını tanımlayabilen fonksiyonel MR taramaları
- beyindeki bir nöbetin orijinal bölgesini bulabilen tek foton emisyonlu BT taramaları
- manyetik sinyalleri kullanarak beyin fonksiyonundaki düzensizlikleri tanımlayabilen bir manyetoensefalografi
Doktor, epilepsiye neden olabilecek altta yatan koşulları belirlemek için kan testleri de kullanabilir. Nörolojik testler, bir doktorun kişinin sahip olduğu epilepsi türünü belirlemesine de yardımcı olabilir.
Epilepsi genetik midir?
Bir 2015 araştırma incelemesine göre, epilepsi vakalarının yaklaşık %70-80’i genetik sonucu ortaya çıkar.
900’den fazla genin epilepsi ile bağlantılı olduğu 2017 tarihli bir araştırma incelemesi ile ortaya çıktı. Bu sayı, daha fazla çalışma gerçekleştikçe artmaya devam ediyor.
Genler doğrudan epilepsiye, epilepsiye yol açabilen beyin anomalilerine veya nöbetlere neden olabilecek diğer genetik koşullara bağlanabilir.
Bazı insanlar genetik faktörleri miras alır. Bununla birlikte, bazı genetik mutasyonlar, aile öyküsü olmayan kişilerde de epilepsiye neden olabilir.
Bir doktor bazen epilepsinin nedenini belirlemek için genetik test isteyebilir.
Tetikleyiciler
Çeşitli faktörler nöbetlere neden olabilir. 2014 yılında yapılan bir araştırma, 104 katılımcı arasında stres, uyku yoksunluğu ve yorgunluğun en sık tetikleyiciler olduğunu belirledi. Yanıp sönen ışıklar ve yüksek düzeyde alkol tüketimi de nöbetlere neden olabilir.
Stres, nöbetlerin yaygın bir nedenidir, ancak nedeni belirsizdir. Science Signaling dergisindeki bir araştırma, bu tetikleyiciye odaklandı. Ekip, epilepsili sıçanlarda beynin stres tepkisinin, olmayanlara göre farklı çalıştığını buldu.
Çalışma ayrıca, stres arttırılmış aktiviteye yanıt olarak tipik olarak beyin aktivitesini baskılayan molekülün bunun yerine olduğunu buldu. Bu nöbetlere katkıda bulunabilir.
Epilepsi ve nöbetler
Nöbetler epilepsinin ana belirtisidir. Aslında, Johns Hopkins Medicine, epilepsiyi “iki veya daha fazla provoke edilmemiş nöbet” olarak tanımlar.
Bazı insanlar tek bir nöbet geçirebilir veya epilepsiden kaynaklanmayan nöbetler yaşayabilirler.
Doktorların epileptik olmayan nöbetleri epilepsi olarak yanlış teşhis etmesi bile mümkündür. Ancak epileptik olmayan nöbetler beyindeki anormal elektriksel aktiviteden kaynaklanmaz. Bunların nedenleri fiziksel, duygusal veya psikolojik olabilir.
Epilepsili kişiler arasında değişebilen farklı nöbet türleri de vardır. Örneğin epilepsili iki kişide durum farklı görünebilir.
Bu nedenle, CDC epilepsiyi bir spektrum bozukluğu olarak tanımlar.
Epilepsi hastası engelli mi sayılır?
Amerika Engelliler Yasası (ADA), epilepsi de dahil olmak üzere engelli kişilere karşı ayrımcılığı yasaklar. Bu, kişinin nöbetlerini ilaçla veya ameliyatla yönetip yönetemeyeceği konusunda geçerlidir.
Epilepsisi olan kişiler, aşağıdakiler dahil olmak üzere, ADA kapsamında istihdamla ilgili belirli korumalara sahiptir:
- İşverenler, iş başvurusunda bulunanların epilepsi dahil tıbbi durumları hakkında soru soramaz.
- İş başvurusunda bulunanların, başvuru süresi boyunca makul bir düzenlemeye ihtiyaç duymadıkları sürece epilepsi hastası olduklarını işverene bildirmelerine gerek yoktur.
- Kişi işin temel işlevlerini tamamlayabiliyorsa, işverenler bir iş teklifini iptal edemez.
Sosyal Güvenlik Kurumu’na göre, epilepsili kişiler engellilik ödeneği almaya hak kazanabilir. Bu, kişilerin tüm reçeteli ilaçları alırken nöbet tipini ve sıklığını belgelemelerini gerektirir.
Epilepsi nedir, bulaşıcı mıdır?
Herkes epilepsi geliştirebilir, ancak bulaşıcı değildir. 2016’da yapılan bir araştırma, epilepsinin insanlar arasında bulaşabileceğine dair yanlış inanç da dahil olmak üzere epilepsi hakkındaki bazı yanlış anlamaları ve damgalamayı vurguladı.
Araştırma yazarları, daha düşük eğitim düzeyine ve sosyoekonomik statüye sahip kişilerin, epilepsili kimseyi tanımayanların yaptığı gibi, yüksek oranda yanılgıya sahip olduğunu belirtiyorlar.
Sonuç olarak, müdahaleler ve diğer eğitim çabaları, epilepsi etrafındaki damgalanmayı azaltmak ve durumun daha iyi anlaşılmasını sağlamak için faydalı olabilir.
Takiye.com’u twitter ve google haberler üzerinden abone olarak takip edebilirsiniz.
Sağlık ile ilgili en ilgi çekici haberleri buradan takip edebilirsiniz.
