Serebral palsi (SP), kas hareketini ve koordinasyonunu etkileyen bir grup bozukluğu ifade eder. Çoğu durumda, serebral palsi aynı zamanda görme, işitme ve duyuları da etkiler. Bu yazımızda sizlerle Serebral Palsi hastalığı nedir, belirtileri, tipleri, tedavisi, hastaları ne kadar yaşar, genetik mi, gibi sorularınıza cevaplar paylaşacağız.
Serebral Palsi Hastalığı Nedir
“Serebral” kelimesi beyinle ilgili anlamına gelir. “Palsi” kelimesi, vücut hareketleriyle ilgili zayıflık veya problemler anlamına gelir.
Serebral palsi, çocukluk çağındaki motor yetersizliklerin en sık nedenidir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine (CDC) göre, dünya çapında her 1000 çocuktan 1 ila 4’ünü etkiliyor.
Peki Serebral Palsi hastalığı nedir, belirtileri, tipleri, tedavisi, hastaları ne kadar yaşar, genetik mi?
Serebral Palsi Belirtileri
Serebral palsinin semptomları kişiden kişiye değişir ve hafiften şiddetliye kadar farklılık gösterir. Serebral palsili bazı kişiler yürümekte ve oturmakta zorluk çekebilir. Serebral palsili diğer insanlar nesneleri kavramakta zorlanabilirler.
Durumun etkileri, çocuk büyüdükçe ve motor becerileri geliştikçe az çok belirgin hale gelebilir veya sınırlayıcı olabilir. Ayrıca beynin etkilenen kısmına bağlı olarak da değişirler.
Daha yaygın semptomlardan bazıları şunlardır:
- yuvarlanma, tek başına oturma veya emekleme gibi motor beceri kilometre taşlarına ulaşmada gecikmeler
- yürüme zorluğu
- çok gevşek veya çok sert olmak gibi kas gerilmelerindeki değişiklikler
- spastisite veya sert kaslar ve abartılı refleksler
- ataksi veya kas koordinasyonu eksikliği
- titreme veya istemsiz hareketler
- konuşma gelişiminde gecikmeler ve konuşma zorluğu
- aşırı salya ve yutma sorunları
- tek elle ulaşmak gibi vücudun bir tarafını tercih etmek
- nöbetler, zihinsel engeller ve körlük gibi nörolojik sorunlar
Serebral palsili çocukların çoğu onunla doğar, ancak bazıları aylar veya yıllar sonra belirtileri göstermeyebilir. Eunice Kennedy Shriver Ulusal Çocuk Sağlığı ve İnsan Gelişimi Enstitüsü‘ne göre semptomlar genellikle doğumdan sonraki birkaç ay içinde ortaya çıkıyor.
Serebral Palsinin Nedenleri
Çoğu durumda, serebral palsinin kesin nedeni bilinmemektedir.
Atipik beyin gelişimi veya gelişmekte olan beynin yaralanması serebral palsiye neden olabilir. Hasar, beynin vücut hareketini, koordinasyonunu ve duruşunu kontrol eden kısmını etkiler. Bu beyin hasarı genellikle doğumdan önce meydana gelir, ancak doğum sırasında veya yaşamın ilk yıllarında da olabilir.
Diğer olası nedenler şunlardır:
- araba kazası, düşme veya çocuk istismarı sonucu kafa yaralanmaları
- kafa içi kanama veya beyine kanama
- ensefalit ve menenjit gibi beyin enfeksiyonları
- kızamık (kızamıkçık) ve herpes simpleks gibi rahimde edinilen enfeksiyonlar
- asfiksi neonatorum veya doğum ve doğum sırasında beyne oksijen eksikliği
- atipik beyin gelişimi ile sonuçlanan gen mutasyonları
- bebekte şiddetli sarılık
Çocuğunuzun serebral palsi olabileceğini düşünüyorsanız hemen bir doktora başvurun. Erken teşhis ve tedavi çok önemlidir. Peki Serebral Palsi hastalığı nedir, belirtileri, tipleri, tedavisi, hastaları ne kadar yaşar, genetik mi?
Serebral Palsi Risk Faktörleri
Bazı faktörler, bebekleri serebral palsi için yüksek risk altına sokar. Bunlar şunları içerir:
- erken doğum (prematüre)
- yeni doğanda zayıflık
- bebeğin doğumdaki fiziksel sağlığını değerlendirmek için kullanılan Apgar puanındaki düşük skor
- bir bebeğin kalçası veya ayakları ile vajinadan çıkış
- Hamile ebeveynin kan grubu, bebeğinin kan grubu ile uyumsuz olduğunda ortaya çıkan kan uyuşmazlığı
- hamile ebeveynin uyuşturucular veya fetüse zarar veren ilaçlar gibi toksik maddelere maruz kalması
- ikiz veya üçüz olmak
Serebral Palsi Tipleri
Beynin hangi alanlarının etkilendiğine bağlı olarak, serebral palsinin dört tür motor etkisi vardır:
- spastisite
- diskinezi
- ataksi
- hipotoni
Birçok insanın bir kombinasyonu vardır ve görünen etkiler, bir çocuk büyümeye başladığında ve yürürken denge gibi yeni şeyler yapmaya başladığında bir kişinin yaşamı boyunca değişebilir.
Spastik Serebral Palsi
Spastik serebral palsi, bu durumdaki kişilerin yaklaşık yüzde 80’ini etkileyen en yaygın serebral palsi türüdür. Kasların sertleşmesine ve abartılı reflekslere neden olarak yürümeyi zorlaştırır.
Spastik serebral palsili birçok insan, istemeden dizlerini kırmak veya bacaklarıyla makas benzeri hareketler yapmak gibi yürüme anormalliklerine sahiptir. Kas zayıflığı ve felç de mevcut olabilir.
Semptomlar tüm vücudu veya vücudun sadece bir tarafını etkileyebilir.
Diskinetik Serebral Palsi
Diskinetik serebral palsili kişiler vücut hareketlerini kontrol etmekte zorlanırlar. Durum kollarda, bacaklarda ve ellerde istemsiz, olağandışı hareketlere neden olur. Bazı durumlarda diskinetik serebral palsi yüzü ve dili etkiler.
Hareketler yavaş ve kıvranma şeklinde veya hızlı ve sarsıntılı olabilir. Hareketler, etkilenen kişinin oturmasını, yürümesini, yutkunmasını veya konuşmasını zorlaştırabilir.
Ataksik Serebral Palsi
Ataksik serebral palsi, en az görülen serebral palsi türüdür. Ataksik serebral palsi, genellikle düzensiz, sistematik olmayan veya sarsıntılı görünen istemli kas hareketleri ile karakterizedir.
Bu tür serebral palsili kişiler genellikle denge ve koordinasyon konusunda sorun yaşarlar. Nesneleri kavramak ve yazmak gibi yürümekte ve ince motor fonksiyonlarını yerine getirmekte zorluk çekebilirler.
Hipotonik Serebral Palsi
Hipotonik serebral palsi, kas gücünün azalmasına ve kasların aşırı gevşemesine neden olur. Kollar ve bacaklar çok kolay hareket eder ve bir bez bebek gibi gevşek görünür.
Bu tür serebral palsili bebeklerin başları üzerinde çok az kontrolü vardır ve nefes almada güçlük çekebilirler. Yaşlandıkça, zayıflamış kasları nedeniyle dik oturmakta zorlanabilirler. Ayrıca aşağıdakilere sahip olabilir veya deneyimleyebilirler:
- konuşma zorluğu
- zayıf refleksler
- yürüme anormallikleri
Birleşik Serebral Palsi
Bazı insanlar, farklı tipteki serebral palsi semptomlarının bir kombinasyonuna sahiptir. Buna birleşik serebral palsi denir.
Çoğu birleşik serebral palsi vakasında, insanlar hem spastik hem de diskinetik serebral palsi semptomları yaşarlar.
Serebral Palsi Nasıl Sınıflandırılır
Serebral palsi, Kaba Motor Fonksiyon Sınıflandırma Sistemine (GMFCS) göre sınıflandırılır. CanChild Center for Childhood Disability Research’teki araştırmacılar, GMFCS’yi serebral palsili kişilerin fiziksel yeteneklerini belirlemek için evrensel bir standart olarak geliştirdiler.
Sistem şunlara odaklanır:
- oturma yeteneği
- hareket ve hareketlilik yeteneği
- genel özgürlük alanı, bilişsel yetenek
- uyarlanabilir teknolojinin kullanımı
GMFCS’nin beş seviyesi vardır. Daha yüksek seviyeler azalan hareketlilik ile ilişkilidir.
1. Seviye Serebral Palsi
Seviye 1 serebral palsi, sınırlama olmaksızın yürüyebilme, koşabilme ve zıplama yeteneğine sahiptir.
2. Seviye Serebral Palsi
Seviye 2 serebral palsili bir kişi, sınırlama olmaksızın uzun mesafeler yürüyebilir, ancak koşamaz veya zıplayamaz.
Yürümeyi ilk öğrenirken bacak ve kol destekleri gibi yardımcı cihazlara ihtiyaç duyabilirler. Ayrıca evlerinin dışında dolaşmak için tekerlekli sandalye kullanmaları gerekebilir.
3. Seviye Serebral Palsi
Seviye 3 serebral palsili bir kişi çok az destekle oturabilir ve desteksiz ayakta durabilir.
Ev içinde yürürken yürüteç veya baston gibi elde taşınabilir yardımcı cihazlara ihtiyaçları vardır. Ayrıca evlerinin dışında dolaşmak için tekerlekli sandalyeye ihtiyaçları var.
4. Seviye Serebral Palsi
4. seviye serebral palsili bir kişi yardımcı cihazların kullanımı ile yürüyebilir.
Tekerlekli sandalyede bağımsız hareket edebilirler ve otururken biraz desteğe ihtiyaçları vardır.
5. Seviye Serebral Palsi
Seviye 5 serebral palsili bir kişinin baş ve boyun pozisyonunu korumak için desteğe ihtiyacı vardır.
Oturmak ve ayakta durmak için desteğe ihtiyaçları vardır ve motorlu bir tekerlekli sandalyeyi kontrol edebilirler.
Serebral Palsi Teşhisi
Bir doktor, tam bir tıbbi öykü alarak, ayrıntılı bir nörolojik muayene içeren bir fizik muayene yaparak ve semptomları değerlendirerek serebral palsi teşhisi koyacaktır.
Aşağıdaki ek testler de kullanılabilir:
- Elektroensefalogram (EEG). Beyindeki elektriksel aktiviteyi değerlendirmek için bir EEG kullanılır. Bir doktor, nöbetlerin birincil nedeni olan epilepsi belirtileri gösterdiğinde bunu talep edebilir.
- MR. Bir MRI, beynin ayrıntılı görüntülerini üretmek için güçlü mıknatıslar ve radyo dalgaları kullanır. Bir sağlık uzmanı, beyin düzensizliklerini veya yaralanmalarını belirlemek için bir MRI isteyebilir.
- CT tarama. Bir BT taraması, beynin net, kesitsel görüntülerini oluşturur. Ayrıca beyin hasarını da ortaya çıkarabilir.
- Ultrason. Kafatası ultrasonu, küçük bir bebeğin beyninin temel görüntülerini elde etmek için yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanma yöntemidir. Nispeten hızlı ve ucuzdur.
- Kan testleri. Bir sağlık uzmanı, kanama bozuklukları gibi diğer olası durumları ekarte etmek için bir kan testi görmek isteyebilir.
Bir doktor bir serebral palsi tanısını doğrularsa, sizi veya çocuğunuzu, genellikle durumla ilişkili nörolojik sorunları test edebilecek bir uzmana sevk edebilir. Bu testler şunları tespit edebilir:
- bir veya iki gözde bulanık görme gibi görme kaybı ve bozukluğu
- sağırlık
- konuşma gecikmeleri
- zihinsel engeller
- hareket bozuklukları
Serebral Palsinin Komplikasyonları
Serebral palsili kişilerde aşağıdakiler de dahil olmak üzere komplikasyonlar olabilir:
- konuşma ve dil bozuklukları gibi iletişim güçlükleri
- skolyoz, lordoz (geri dönüş) ve kifoz (kambur) gibi omurga sorunları
- kireçlenme
- kaslar ağrılı pozisyonlara kilitlendiğinde ortaya çıkan kontraktürler
- osteopeni veya kemikleri kolayca kırılabilir hale getirebilen zayıf kemik yoğunluğu
- diş problemleri
- inkontinans (Gaz veya dışkı kaçırma)
Serebral Palsi Tedavisi
Tedavinin amacı sınırlamaları iyileştirmek ve komplikasyonları önlemektir. Tedavi yardımcı araçlar, ilaçlar veya ameliyatı içerebilir.
Yardımcı Araçlar
Yardımcı yardımlar şunları içerir:
- gözlük
- işitme cihazları
- yürüme kolaylaştırıcı araçlar
- vücut ve diş telleri
- tekerlekli sandalyeler
İlaçlar
Kas gevşeticiler genellikle spastisite semptomlarını tedavi etmek için kullanılır. Kasları gevşetmek, kas spazmlarından kaynaklanan ağrıyı azaltmaya yardımcı olur.
Doktorunuz şunları yazabilir:
- baklofen
- dantrolen (Dantrium)
- diazepam (Valium)
- tizanidin (Zanaflex)
Doktorunuz ayrıca lokal botulinum toksin tip A enjeksiyonları (Botox) veya ilacın implante edilebilir bir pompa yoluyla verildiği intratekal baklofen tedavisi (Gablofen, Lioresal) önerebilir.
Ameliyat
Ortopedik cerrahi ağrıyı hafifletmek ve hareketliliği geliştirmek için kullanılabilir. Sıkı kasları gevşetmek veya spastisiteden kaynaklanan kemik düzensizliklerini düzeltmek için de gerekebilir.
Kronik ağrı veya spastisiteyi azaltmak için son çare olarak selektif dorsal rizotomi (SDR) önerilebilir. Omurganın tabanına yakın sinirlerin kesilmesini içerir.
Diğer Serebral Palsi Tedavileri
Serebral palsi için diğer tedavi türleri şunları içerir:
- konuşma terapisi
- motor beceri terapisi
- fizik tedavi
- eğlence terapisi
- danışmanlık veya psikoterapi
- sosyal hizmetler danışmanlığı
Uzmanlar, serebral palsi için potansiyel bir tedavi olarak kök hücre tedavisini araştırıyor olsalar da, araştırmalar hala erken aşamalarda. 2020 literatür incelemesine göre, motor semptomların iyileştirilmesine yardımcı olmada en etkili olabilir.
Serebral Palsinin Önlenmesi
Serebral palsiye neden olan durumların çoğu her zaman önlenemez. Bununla birlikte, hamileyseniz veya hamile kalmayı planlıyorsanız, komplikasyonları en aza indirmek için bazı önleyici tedbirler alabilirsiniz.
Alman kızamığı (kızamıkçık) gibi fetal beyin hasarına neden olabilecek durumlara karşı aşı olmak önemlidir.
Yeterli doğum öncesi bakım almak da çok önemlidir. Hamilelik sırasında doktorunuzla veya başka bir profesyonelle düzenli olarak kontrole gitmek, erken doğum, bebekte kilo kaybı ve enfeksiyonları önlemeye yardımcı olabilir.
Serebral palsili hastalığı büyük ölçüde iyileştirilebilir
Serebral palsinin tedavisi yoktur, ancak bazı etkiler genellikle yönetilebilir ve birçok komplikasyon önlenebilir veya geciktirilebilir. Spesifik tedavi türü kişiden kişiye değişir. Serebral palsili bazı kişiler çok fazla yardıma ihtiyaç duymayabilirken, diğerleri semptomları için kapsamlı, uzun süreli bakıma ihtiyaç duyabilir.
Durumun ciddiyeti ne olursa olsun, tedavi, serebral palsili kişilerin motor becerilerini ve iletişim becerilerini geliştirmelerine yardımcı olarak yaşamlarını iyileştirebilir.
Takiye.com’u twitter ve google haberler üzerinden abone olarak takip edebilirsiniz.
Sağlık ile ilgili en ilgi çekici haberleri buradan takip edebilirsiniz.
